فازمتر چیست و چه کاربردهایی دارد؟

فازمتر از جمله لوازم الکتریکی است که وجود آن در هر مکانی لازم است. از این وسیله‌ی ساده برای تشخیص وجود جریان برق در مدار یا سیم استفاده می‌شود. از این ابزار بیشتر برای تعیین جریان متناوب برق (AC) استفاده می‌شود. به این ترتیب در صورت وجود اختلاف پتانسیلی مدار می‌توانیم به وسیله فازمتر آن را تشخیص دهیم. در ادامه توضیحات بیشتری را در مورد انواع فازمتر و کاربرد آن خواهید خواند.

شکل و ساختار فازمتر

ظاهر فازمتر به یک پیچ‌گوشتی ساده شبیه است؛ اما می‌دانیم که کاربرد آن و پیچ گوشتی یکسان نیست. در ادامه به بررسی اجزای یک فازمتر ساده می‌پردازیم.

۱ ـ میله فازمتر

این بخش از متریال فلز ساخته شده و وظیفه انتقال جریان احتمالی به اجزای درونی فازمتر را بر عهده دارد. میله خود به دو قسمت تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
لبه میله: به نوک میله فاز‌متر گفته می‌شود. شکل ظاهری آن شبیه سر پیچ‌گوشتی دو سو است. جریان برق از این قسمت به فاز‌متر وارد می‌شود.
بدنه میله: به محدوده‌ی انتهای لبه تا مقاومت این ابزار، بدنه میله گفته می‌شود. این قسمت برای حفظ ایمنی با عایق پوشیده شده است.

۲ ـ بدنه فازمتر

این قسمت، از بالاتر از لبه تا انتهای فازمتر است که از یک متریال نارسانا و اغلب پلاستیکی ساخته می‌شود.

۳ ـ انتهای فازمتر

انتهای فازمتر از یک متریال رسانا ساخته می‌شود و به صورت دکمه‌‌ای یا لمسی است. با قرار دادن دست در این قسمت، به وجود می‌آید.

۴ ـ اجزای درونی فازمتر

اجزای درونی فاز‌متر خود شامل سه بخش می‌شود که عبارت‌اند از:
مقاومت: فازمتر معمولی مقاومتی در حد ۱ مگاه اهم دارد که جریان برق را به شدت کاهش می‌دهد.
لامپ: معمولاً از نوع نئون است و با جریان برق درون فازمتر روشن می‌شود.
فنر: این قسمت انتقال‌دهنده‌ی بین لامپ فاز‌متر و انتهای آن است. همچنین اجزا درونی را در کنار هم محکم نگه می‌دارد.
فازمتر چگونه کار می‌کند؟
برای بسته شدن مدار باز درون فازمتر، یک رسانا نیاز داریم. این رسانا در واقع بدن ما است. به این ترتیب جریان از طریق رسانا که همان بدن ماست، به زمین منتقل می‌شود. هنگام متصل کردن سر این ابزار به پریز، لازم است دستتان را در انتهای فازمتر قرار دهید. در صورت وصل شدن فازمتر به سیم فاز، اختلاف پتانسیل به وجود آمده و چراغ آن روشن می‌شود. اگر سیم نول باشد، اختلاف پتانسیل ایجاد نخواهد شد و به تبع آن چراغ فازمتر نیز روشن نمی‌شود.

نحوه‌ی کار با فازمتر

استفاده از این ابزار بسیار راحت است. کافی است برای تشخیص وجود جریان برق، لبه فازمتر را به سیم یا قطعه‌ی مورد نظر متصل کنیم. سپس انگشت خود را به قسمت انتهایی فازمتر فشار دهیم. دو حالت پیش می‌آید که عبارت‌اند از:
۱ ـ لامپ فازمتر روشن می‌شود
در این صورت جریان برق موجود در سیم یا قطعه، فاز است.
۲ ـ لامپ آن روشن نمی‌شود
این اتفاق می‌تواند سه دلیل داشته باشد که عبارت‌اند از:
سیم نول است.
جریان برق وجود ندارد یا برق قطع است.

انواع فازمتر

انواع و برندهای مختلفی از فازمتر در بازار وجود دارد که هر کدام از آنها برای کاربردهای متفاوتی استفاده می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع فاز‌متر می‌پردازیم.

فازمتر ساده پیچ‌گوشتی:

یکی از ساده‌ترین انواع فازمتر است که کار پیچ‌گوشتی را نیز انجام می‌دهد. این پیچ‌گوشتی برای باز و بست کردن کلید و پریز ساختمان‌ها طراحی شده است و استفاده از آن برای پیچ‌های اتومبیل توصیه نمی‌شود. چرا که امکان خطا وجود دارد.

فازمتر یک‌سر یا یک‌تماسه:

رایج‌ترین نوع فازمتر است که قیمت آن نیز نسبت به سایر فازمترها پایین‌تر است. لامپ نئون بسیار ضعیفی درون این فازمتر قرار دارد که در صورت وجود جریان با نور کمی روشن می‌شود. فازمتر یک‌سر برای برق فشار ضعیف پیشنهاد می‌شود. چرا که ایمنی کافی را برای برق فشار قوی ندارد. ایراد این نوع فازمتر این است که احتمال خطای آن بالا است.
فازمتر دوسر یا دوتماسه: این نوع فاز‌متر برای متخصصین سیم‌کشی‌های اتومبیل انتخاب خوبی است. همانطور که از نام آن پیدا است، دو سر دارد که یک سر آن پیچ‌گوشتی یا یک سیم لامپ‌دار قرار گرفته. در سر دیگر فازمتر سیمی تعبیه شده است. این نوع ابزار ایمنی بالایی دارد. چرا که با فرد به صورت مستقیم در تماس نیست.

فاز‌متر غیرتماسی:

همانطور که از نام این نوع از فازمتر پیدا است، هیچ گونه تماسی با مدار مورد نظر ندارد و ولتاژ شیء را با استفاده از تغییرات میدان الکتریکی در اطراف یک سیم یا وسیله‌ای با جریان متناوب تشخیص می‌دهد.

فازمتر دیجیتال:

از جدیدترین انواع فازمتر است که علاوه بر تشخیص سیم فاز از نول، میزان ولتاژ و اندوکتانس را نیز نمایش می‌دهد.

فازمتر مولتی کار:

از جدیدترین انواع فاز‌متر است که یک لامپ نئون با نور قوی دارد. به همین دلیل از آن برای محیط‌های باز استفاده می‌شود و حتی در طول روز نیز قابل استفاده است. ایمنی بالا از مزیت‌های فاز‌متر مولتی کار است. از مزیت‌های دیگر می‌توان به این مورد اشاره کرد که لامپ این فازمتر قابل تعویض است.

فازمتر فشار ضعیف:

برای تشخیص نبود برق در شبکه‌های فشار ضعیف از این نوع استفاده می‌شود. پیش از استفاده باید از سالم بودن آن اطمینان حاصل کنید.
فازمتر فشار متوسط یا قوی: برای سنجش وجود برق در خطوط و پست‌های فشار متوسط از این نوع ابزار استفاده می‌شود. این وسیله برای تضمین ایمنی کارگران و تکنسین‌ها که مسئولیت بررسی وجود ولتاژ بالا در تأسیسات و شبکه‌های برق را دارند، بهترین انتخاب است.

فازمتر القایی:

از فازمتر القایی بیشتر برای تشخیص مقاومت الکتریکی یا فرکانس قطعات استفاده می‌شود. با استفاده از فازمتر القایی می‌توانیم علاوه بر تشخیص میزان ولتاژ و جریان، میزان مقاومت و فرکانس سیم یا قطعه را نیز تشخیص دهیم. به همین دلیل با عنوان فازمتر حرفه‌ای نیز شناخته می‌شود. این نوع فازمتر برای تکنسین‌های برق و استادکاران انتخاب خوبی است.

نکات ایمنی حین استفاده از فازمتر

مهم‌ترین نکته ایمنی حین استفاده از این محصول، اطمینان از سالم بودن آن است. چرا که در صورت ناسالم بودن آن خطر برق‌گرفتگی وجود خواهد داشت. سایر نکات ایمنی که هنگام استفاده از این ابزار باید در نظر داشته باشیم، عبارت‌اند از:
از خشک بودن دسته فازمتر مطمئن شوید. چرا که در صورت وجود رطوبت، خطر برق‌گرفتگی وجود دارد.
فازمتر را هنگام استفاده تا حد امکان از بدن خود دور نگه دارید.
به هیچ وجه فاز‌متر را از یک فاز به فاز دیگر نزدیک نکنید. چرا که بین دو فاز درون دستگاه پلی ایجاد می‌شود و امکان اتصالی وجود دارد.
همچنین از قرار دادن آن بین دو فاز به شدت پرهیز کنید. چرا که ممکن است موجب بروز اتصال کوتاه شود.
فازمتر نباید تحت فشار قرار بگیرد. لذا آن را در محل مناسبی درون جعبه ابزار خود قرار دهید.
از فازمتر پیچ‌گوشتی برای پیچ‌هایی غیر از پریزهای برق ساختمان‌ها استفاده نکنید.
از قرار دادن فاز‌متر در معرض گرما یا سرمای شدید پرهیز کنید. چرا که امکان آسیب به عملکرد آن وجود دارد.

بهترین نوع فازمتر کدام است؟

برای تشخیص بهترین نوع فازمتر باید بدانید که برای چه کاری می‌خواهید از آن استفاده کنید. برای مثال فازمتر دیجیتال برای تشخیص و اندازه‌گیری ولتاژ بهترین گزینه است. مدل القایی نیز برای تشخیص مقاومت سیم و فرکانس علاوه بر میزان جریان و ولتاژ کاربرد دارد. پس در اینجا بحث کاربری در میان است.
اما برای تشخیص کیفیت یک فازمتر معمولی، به بدنه و لامپ آن دقت کنید. فاز‌متر باید بدنه محکمی داشته و نور لامپ آن نیز قوی باشد.

همچنین برای خرید، با انواع برندهای این محصول روبه‌رو می‌شوید که از جمله معروف‌ترین آنها عبارتند از:

• فاز‌‌متر رونیکس
• فازمتر استارمکس
• فاز‌‌متر نووا
• فازمتر توسن
• فاز‌‌متر لایت

که برندهای معتبر دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید انواع فاز‌متر با برند‌های معتبر را در فروشگاه ابزاردستی مشاهده کنید و نسبت به خرید آن اقدام نمایید. فروشگاه ابزاردستی، ارائه دهنده انواع تجهیزات و ابزارآلات دستی.